رشته گفتار درمانی یکی از شاخه‌های علوم توانبخشی و پیراپزشکی است که با بهره‌گیری از اصول روانشناسی و روش‌های گوناگون، به بهبود نارسایی‌ها و اختلالات زبانی، گفتاری، ادراکی، مشکلات بلع، اختلالات صوت و تلفظ می‌پردازد. این اختلالات ممکن است ژنتیکی یا بر اثر آسیب‌های مغزی باشند. وظیفه گفتار درمانگر شامل شناسایی علت مشکلات و ارائه آموزش‌ها و تمرین‌های مناسب برای رفع آن‌ها است.
اهمیت گفتار درمانی
گفتار درمانی نقش بسیار مهمی در جامعه دارد، زیرا گفتار درمانگران با مهم‌ترین ابزار ارتباطی انسان یعنی زبان و گفتار سر و کار دارند. متأسفانه، این رشته هنوز برای بسیاری از مردم ناشناخته است و این موضوع می‌تواند در دسترسی افراد به خدمات گفتار درمانی به ویژه در مناطق دورافتاده و روستاها تأثیر منفی داشته باشد. یک تصور غلط رایج این است که گفتار درمانی را به عنوان شاخه‌ای از روانشناسی می‌دانند که تنها با صحبت کردن به اصلاح اختلالات رفتاری می‌پردازد.
ویژگی‌ها و توانمندی‌های لازم برای موفقیت در رشته گفتار درمانی
گفتار درمانی رشته‌ای است که نیاز به صبر و حوصله فراوان دارد. مراجعان ممکن است به کندی در روند درمان پیشرفت کنند، بنابراین گفتار درمانگر باید خونگرم و با قدرت روابط عمومی بالا باشد. مراجعان گفتار درمانی شامل طیف وسیعی از افراد با پیشینه‌های مختلف قومی هستند، لذا آشنایی با لهجه‌های مختلف می‌تواند کمک شایانی در افزایش مهارت و توانمندی گفتار درمانگر داشته باشد.
گفتار درمانگر باید خود نیز توانایی تلفظ درست حروف و واژه‌ها را داشته و از سلامت روان کامل برخوردار باشد. خلاقیت نیز در این رشته بسیار اهمیت دارد، زیرا گفتار درمانگر باید با روش‌های متنوع و خلاقانه به مراجعان خود کمک کند. تسلط بر زبان انگلیسی نیز برای دسترسی به منابع جدید علمی و تحقیقات ضروری است.
دروس رشته‌ی گفتار درمانی
درس های این رشته به دو دسته پایه و تخصصی تقسیم می‌شوند:
دروس پایه
- فیزیک صوت
- آناتومی و فیزیولوژی عمومی
- اعصاب و رابطه آن با گفتار
- روانشناسی کودک و نوجوان
- روانشناسی یادگیری
- عقب‌ماندگی ذهنی
- بازی درمانی
- سنجش شنوایی
- زبان تخصصی
- روانشناسی زبان
- ژنتیک پزشکی
- بافت‌شناسی و آسیب‌شناسی
- بیماری‌های گوش، حلق و بینی
- بیماری‌های اعصاب در رابطه با گفتار
- ارتودنسی در رابطه با گفتار
دروس تخصصی
- مبانی گفتار درمانی
- رشد طبیعی گفتار و زبان
- بیماری‌شناسی تأخیر رشد گفتار و زبان
- بیماری‌شناسی اختلال در تولید گفتار
- مدیریت در گفتار درمانی
- بیماری‌شناسی اختلال در صوت
- بیماری‌شناسی اختلال در تشدید
- بیماری‌شناسی اختلال در خواندن
کارآموزی و طرح دوساله
دانشجویان رشته گفتار درمانی باید دوره کارآموزی در عرصه را پشت سر بگذارند. هدف از این دوره، کسب مهارت‌های عملی و اجرای وظایف واقعی یک گفتار درمانگر است. برخلاف رشته‌هایی نظیر پزشکی و دندانپزشکی، گذراندن طرح دوساله در رشته گفتار درمانی اجباری نیست.
بازار کار رشته‌ی گفتار درمانی
بازار کار در این رشته بستگی به تلاش، خلاقیت و قدرت ارتباطی فرد دارد. این رشته در ایران پیشرفت خوبی داشته و با افزایش شناخت مردم از این حرفه، موقعیت‌های شغلی بهتری برای فارغ‌التحصیلان فراهم می‌شود. برخلاف بسیاری از رشته‌های پیراپزشکی، گفتار درمانی رشته‌ای مستقل‌تر است و فارغ‌التحصیلان می‌توانند پس از دوره کارشناسی به طور مستقل فعالیت کنند. زمینه‌های کاری متنوعی برای فارغ‌التحصیلان این رشته وجود دارد:
- مراکز دولتی و خصوصی: شامل بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها، مراکز توانبخشی، مدارس، زندان‌ها، آسایشگاه‌ها، پرورشگاه‌ها و مهد کودک‌ها.
- مطب خصوصی: فارغ‌التحصیلان می‌توانند با داشتن شرایط لازم و سرمایه کافی، مطب و دفتر گفتار درمانی خصوصی خود را تأسیس کنند.
- مراجعه به منازل: برخی گفتار درمانگران به خانه‌های مراجعان می‌روند و در آن‌جا به رفع اختلالات می‌پردازند.
مهارت‌ها و ویژگی‌های شخصیتی لازم
برای موفقیت در رشته گفتار درمانی، تسلط کافی بر زبان انگلیسی و کامپیوتر جهت انجام تحقیقات، تسلط بر لهجه‌های مختلف فارسی، ارتباط خوب با مراجعان، داشتن کودک درون فعال، تفکر استراتژیک و خلاقیت ضروری است. گفتار درمانگران باید بتوانند با استفاده از روش‌های متنوع و متناسب با نیازهای هر فرد، مشکلات گفتاری آن‌ها را حل کنند.
نتیجه‌گیری
رشته گفتار درمانی یکی از رشته‌های مهم و تأثیرگذار در حوزه علوم توانبخشی و پیراپزشکی است که با توجه به نیاز روزافزون جامعه به خدمات گفتار درمانی، از بازار کار خوبی برخوردار است. گفتار درمانگران با کمک به بهبود ارتباطات انسانی، نقش حیاتی در افزایش کیفیت زندگی افراد ایفا می‌کنند. این رشته برای افرادی که علاقه‌مند به کمک به دیگران و بهبود کیفیت زندگی بیماران هستند، گزینه‌ای مناسب و پرارزش است. با پشتکار، علاقه و تعهد، گفتار درمانگران می‌توانند در این رشته موفق شده و به جامعه خدمات ارزشمندی ارائه دهند.