رشته کاردرمانی یکی از شاخه‌های مهم و تخصصی علوم توانبخشی است که به بیماران کمک می‌کند تا با کسب توانمندی‌های لازم به حداکثر استقلال در انجام وظایف و فعالیت‌های روزمره برسند و به بالاترین میزان سلامت و کیفیت زندگی دست یابند. هر فردی که به هر دلیلی در انجام فعالیت‌های روزانه یا امور دلخواه خود دچار مشکل شود، می‌تواند به کاردرمانگر مراجعه کند. آسیب‌های مختلف مانند فلج مغزی، تاخیر رشدی-حرکتی، فلج ارب، دیستروفی عضلانی، سندروم داون و غیره که منجر به ضعف در عضلات و عملکرد آن‌ها می‌شود، یا مشکلات نقص در توجه، حافظه و ضعف در مهارت‌های تحصیلی و آموزشی، همگی از مواردی هستند که کاردرمانگر با دانش و تخصص خود و با انجام ارزیابی، مشاوره و درمان اصولی به آن‌ها کمک می‌کند.
حوزه‌های فعالیت کاردرمانگران
کاردرمانگران می‌توانند در زمینه‌ی اختلالات جسمی یا ذهنی فعالیت کنند. هر یک از این حوزه‌ها به تفکیک بررسی می‌شود:
اختلال جسمی
- اختلالات جسمی کودکان: شامل الگوهای حرکتی نادرست، تاخیر حرکتی، دررفتگی مادرزادی ران، گردن کجی و…
- اختلالات نورولوژیک بزرگسالان: شامل سکته مغزی، ام اس، پارکینسون، ضربه مغزی، اختلالات مربوط به مخچه، ضایعات نخاعی، بیماری‌های پیشرونده سیستم اعصاب مرکزی و…
- اختلالات ارتوپدی: شامل سوختگی‌ها و گرفت‌های پوستی، ضایعات تاندونی و بافت همبند، بیماری‌های روماتیسمی و…
اختلالات ذهنی کودکان
- اختلال توجه و تمرکز: شامل بیش فعالی، مشکلات شناختی، اختلالات یادگیری، مشکلات حافظه و…
اختلالات روانی
- اختلالات کودکان: شامل مشکلات رفتاری، اسکیزوفرنی دوران کودکی، هذیان و بی‌قراری، فوبیا و…
- اختلالات بزرگسالان: شامل اختلالات خلقی، اسکیزوفرنی، سوء مصرف مواد، سالمندی و…
ویژگی‌ها و توانمندی‌های لازم برای موفقیت در رشته کاردرمانی
موفقیت در رشته کاردرمانی مستلزم داشتن علاقه‌مندی به درس زیست‌شناسی و تسلط بر مباحث مرتبط است. کاردرمانگر باید صبر زیادی داشته باشد، زیرا بسیاری از بیماران نیاز به حمایت و توجه طولانی‌مدت دارند. خلاقیت برای یافتن روش‌های کمک به بیمار و توانایی ایجاد انگیزه در بیمار از دیگر ویژگی‌های مهم است. همچنین، کاردرمانگر باید روحیه‌دهی مناسبی داشته باشد و بتواند بیماران را در طول مسیر درمان همراهی کند. پشتکار و علاقه نیز از دیگر ویژگی‌های ضروری برای موفقیت در این رشته است، زیرا گستردگی حوزه‌های مطالعاتی و پژوهشی نیاز به تلاش و تعهد فراوان دارد.
دروس رشته کاردرمانی
دروس این رشته شامل مباحث مختلفی از جمله آناتومی بدن، حرکت‌شناسی، روان‌پزشکی، مغز و اعصاب، ارتوپدی، روانشناسی و توانبخشی است. برخی از دروس اصلی این رشته عبارتند از:
- مبانی کاردرمانی و توانبخشی
- تئوری فعالیت
- کینزیولوژی و بیومکانیک
- ارزشیابی عضلانی و اندازه‌گیری دامنه حرکتی مفاصل
- کاردرمانی در بیماری‌های کودکان
- کاردرمانی در اختلالات روانی اجتماعی
- کاردرمانی در عقب‌ماندگی ذهنی
- مقدمه‌ای بر روش تحقیق در کاردرمانی
- مشاوره در کاردرمانی
- ساخت انواع اسپلینت
- مدیریت کاردرمانی
- فعالیت‌های روزمره زندگی
- فعالیت‌های هدفمند و تجزیه و تحلیل آن‌ها
- رشد کودک
- وسایل کمکی و اعضای مصنوعی در کاردرمانی
- بازی و تفریح در کاردرمانی
- جامعه‌شناسی در کاردرمانی
- تکنیک‌های حرکت‌درمانی
- گروه و روابط بین فردی
کارآموزی و طرح دوساله
دانشجویان این رشته از ترم دوم باید واحدهای کارآموزی را در بیمارستان‌ها بگذرانند تا با محیط‌های عملی آشنا شوند. این کارآموزی‌ها فرصت مناسبی برای دانشجویان فراهم می‌کند تا به صورت عملی با چالش‌های مختلف بیماران آشنا شوند و تحت نظارت اساتید و کاردرمانگران باتجربه، مهارت‌های خود را تقویت کنند. گذراندن طرح دوساله در رشته کاردرمانی برخلاف رشته‌هایی نظیر پزشکی و دندانپزشکی اجباری نیست و به صورت اختیاری انجام می‌شود.
بازار کار رشته کاردرمانی
رشته کاردرمانی از بازار کار خوبی برخوردار است و فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند در محیط‌های کاری و حرفه‌ای متنوعی مشغول به کار شوند. فرصت‌های شغلی برای فارغ‌التحصیلان این رشته عبارتند از:
- مراکز کاردرمانی: این مراکز تخصصی به ارائه خدمات کاردرمانی به بیماران با مشکلات جسمی و ذهنی می‌پردازند.
- بیمارستان‌های توانبخشی و روانی: کاردرمانگران می‌توانند در بخش‌های مختلف بیمارستان‌های توانبخشی و روانی مشغول به کار شوند و به بیماران کمک کنند تا مهارت‌های لازم برای زندگی مستقل را کسب کنند.
- بهزیستی: سازمان بهزیستی یکی از بزرگترین مراکز ارائه خدمات توانبخشی در کشور است که نیاز به کاردرمانگران متخصص دارد.
- سرای سالمندان: کاردرمانگران در این مراکز به سالمندان کمک می‌کنند تا با مشکلات جسمی و روانی خود کنار بیایند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.
- مدارس کودکان استثنایی: در این مدارس، کاردرمانگران به کودکان با نیازهای ویژه کمک می‌کنند تا مهارت‌های تحصیلی و اجتماعی خود را بهبود بخشند.
- مراکز تحقیقاتی و موسسات پژوهشی: کاردرمانگران می‌توانند در پروژه‌های تحقیقاتی مرتبط با توانبخشی و کاردرمانی مشارکت کنند و به توسعه دانش و روش‌های جدید درمانی کمک کنند.
- مراکز آموزش حرفه‌ای معلولین: این مراکز به آموزش حرفه‌ای و توانبخشی افراد معلول می‌پردازند و کاردرمانگران در این مراکز نقش مهمی در آموزش و حمایت از معلولین ایفا می‌کنند.
- مراکز ترک اعتیاد: کاردرمانگران در این مراکز به بیماران کمک می‌کنند تا از وابستگی به مواد مخدر رهایی یابند و به زندگی سالم و مستقل بازگردند.
شرایط صدور مجوز فعالیت
سازمان نظام پزشکی و معاونت درمان به کاردرمانگران دارای شرایط لازم اجازه فعالیت می‌دهند. برای کاردرمانگران دارای مدرک لیسانس با پنج سال سابقه کاری معتبر در شهرهای بزرگ و در شهرهای کوچک با سه سال سابقه کاری، اجازه فعالیت صادر می‌شود. همچنین، کاردرمانگران دارای مدرک فوق لیسانس می‌توانند با کسب دو و نیم سال سابقه کار، در شهرهای بزرگ دفتر کاردرمانی دایر کنند و برای شهرهای کوچک نیز به سابقه کاری کمتری نیاز دارند.
توانمندی‌های حرفه‌ای
کاردرمانگران علاوه بر تخصص علمی، باید مهارت‌های بین‌فردی قوی نیز داشته باشند. توانایی برقراری ارتباط موثر با بیماران و خانواده‌های آن‌ها، توانایی گوش دادن به نیازها و مشکلات بیماران، و مهارت‌های حل مسئله از ویژگی‌های ضروری برای کاردرمانگران است. همچنین، کاردرمانگران باید قادر باشند تا با تیم‌های درمانی مختلف همکاری کنند و در مواقع بحرانی تصمیمات سریع و مناسبی بگیرند.
مسیر تحصیلی و حرفه‌ای
مسیر تحصیلی کاردرمانگران شامل گذراندن دوره کارشناسی، کارشناسی ارشد و در برخی موارد دکتری در رشته کاردرمانی است. در طول دوره تحصیل، دانشجویان باید واحدهای نظری و عملی مختلفی را بگذرانند و در کارآموزی‌ها شرکت کنند. پس از فارغ‌التحصیلی، کاردرمانگران می‌توانند در مراکز مختلف مشغول به کار شوند و با کسب تجربه و تخصص بیشتر، به سمت‌های مدیریتی و پژوهشی ارتقاء یابند.
نتیجه‌گیری
رشته کاردرمانی یکی از رشته‌های پویا و جذاب در حوزه علوم توانبخشی است که فرصت‌های شغلی متنوعی را برای فارغ‌التحصیلان خود فراهم می‌کند. با توجه به نیاز روزافزون جامعه به خدمات توانبخشی و پیشرفت تکنولوژی، این رشته از بازار کار خوبی برخوردار است و می‌تواند برای افرادی که علاقه‌مند به کمک به دیگران و بهبود کیفیت زندگی بیماران هستند، گزینه‌ای مناسب و پرارزش باشد. کاردرمانی نه تنها به بهبود جسمانی بیماران کمک می‌کند، بلکه به ارتقاء روانی و اجتماعی آن‌ها نیز می‌پردازد و نقش مهمی در افزایش کیفیت زندگی افراد دارد. با پشتکار، علاقه و تعهد، کاردرمانگران می‌توانند در این رشته موفق شده و به جامعه خدمات ارزشمندی ارائه دهند.